فرسودگی خطوط، عامل افزایش هزینه تولید در کشور
آچار: دهه 90 با سقوط سرمایه گذاری و فرسودگی صنایع سپری شد؛ خام فروشی جایگزین تولید پیشرفته شد و ایران را به رتبه 73 پیچیدگی اقتصادی رساند، همزمان با آن راندمان صنعت نیز منفی شد.
به گزارش آچار به نقل از مهر، روند تشکیل سرمایه در کشور طی دهه اخیر نشان میدهد که سرمایه گذاری خالص در خیلی از بخش های اقتصادی یا با کاهش چشم گیر همراه بوده یا در سطحی بسیار پایین تثبیت شده است. این مورد نتایج مهمی برای آینده دارد؛ چونکه سرمایه گذاری، موتور محرک رشد اقتصادی و افزایش بهره وری شمرده می شود. براستی، بدون سرمایه گذاری مستمر و کارآمد در عرصه های زیرساختی، صنعتی، فناورانه و انسانی، ظرفیت رشد اقتصاد به شدت محدود خواهد شد.
از آنجا که سرمایه گذاری، بستر اصلی برای نوسازی ماشین آلات، ورود تکنولوژی های جدید و پیشرفت کیفیت تولیدات است، ادامه روند فعلی می تواند به فرسودگی بنگاه های صنعتی و کاهش توان رقابتی آنها منجر شود. خیلی از صنایع کشور بازهم با تجهیزات قدیمی و فرآیندهای ناکارآمد فعالیت می کنند؛ موضوعی که هم هزینه تولید را بالا می برد و هم کیفیت کالاها را تحت تاثیر قرار می دهد. در صورت عدم توجه به این مسئله، نه فقط رشد اقتصادی آتی با تنگنا مواجه خواهد شد، بلکه امکان حضور فعال در بازارهای جهانی هم محدود می شود.
در همین رابطه بررسی مرکز پژوهش های مجلس از روند تشکیل سرمایه در کشور طی دهه اخیر گویای این واقعیت است که اقتصاد کشور در دهه آتی با محدودیت جدی و تنگنای اساسی در کلیدی ترین عامل تعیین کننده ظرفیت رشد اقتصادی روبروست و این مسئله ضرورت نوسازی بنگاههای صنعتی را دو چندان می سازد.
همان طور که از نمودار زیر قابل مشاهده می باشد، در ضمن دهه اخیر خصوصاً همزمان با برگشت دور جدید تحریمها و افزایش های مکرر در نرخ ارز، تشکیل سرمایه روند نزولی به خود گرفته، در حالیکه استهلاک سرمایه بطور درحال افزایشی افزایش پیدا کرده است.
بر اساس آمارهای بانک مرکزی به قیمت ثابت سال ۱۳۹۵ تشکیل سرمایه ثابت ناخالص طی سالیان ۱۳۹۰ لغایت ۱۴۰۱ به میزان ۴۸ درصد کم شده و رقم تشکیل سرمایه ثابت، ناخالص از ۵۲۵ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۰ به ۲۷۵ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ تقلیل پیدا کرده است.
اگر از رقم تشکیل سرمایه ثابت ناخالص استهلاک سرمایه را کم نماییم ملاحظه می شود در ضمن دوره مورد بررسی، تشکیل سرمایه ثابت خالص حدود ۹۸ درصد کم شده و از ۳۴۵ هزار میلیارد تومان در سال ۱۳۹۰ به ۹ هزار میلیارد تومان در سال ۱۴۰۱ افول کرده است.
این آمار نشان میدهد که بخش عمده ای از سرمایه گذاریهایی که در اقتصاد کشور درحال انجام شدن است به سبب مستهلک و فرسوده بودن تجهیزات و خطوط تولید صرف جبران استهلاک می شود و در عمل از محل سرمایه گذاریهای جدید ظرفیتهای جدید چندانی به اقتصاد کشور افزوده نمی گردد.
لازم به ذکر است که مستهلک و فرسوده بودن ماشین آلات و خطوط تولید واحدهای صنعتی، زمانی مشخص تر می شود که روند تشکیل سرمایه را به تفکیک دو بخش «ساختمان» و «ماشین آلات» مورد بررسی قرار دهیم.
همان طور که ملاحظه می شود؛ تشکیل سرمایه در هر دو بخش ساختمان و ماشین آلات روندی نزولی داشته است اما تشکیل سرمایه در بخش ماشین آلات در ضمن دهه گذشته، ۵۶ درصد و در بخش ساختمان ۴۱ درصد کاهش داشته است.
بررسی میزان تشکیل سرمایه در ماشین آلات و لوازم کسب وکار هم گویای آنست که به سبب مستهلک بودن خطوط تولید، تشکیل سرمایه در ماشین آلات و لوازم کسب وکار در دو بخش صنایع و معادن» و «خدمات»، افول شایان توجهی را تجربه کرده است به این صورت که تشکیل سرمایه در ماشین آلات کسب و کارهای فعال در بخش صنایع و معادن ۵۷ درصد و در بخش خدمات ۵۹ درصد کم شده است.
درواقع، فرسودگی ماشین آلات خطوط تولید و ناکامی در اجرای طرح نوسازی صنایع در عمل منجر به آن شده که بخش قابل توجهی از سرمایه گذاری های انجام شده در اقتصاد کشور، صرف جبران استهلاک سرمایه و حفظ ظرفیتهای تولیدی موجود شود.
لذا باید درنظر داشت بهره برداری از تجهیزات فرسوده، از بازده سرمایه گذاری های جدید میکاهد. برمبنای آمارهای انتشار یافته توسط سازمان ملی بهره وری به واسطه مستهلک شدن سرمایه های فیزیکی متوسط رشد بهره وری کل عوامل تولید در بخش صنعت، طی دهه ۱۳۹۰، منفی ۰.۲ درصد ارزیابی شده است.
همچنین باید درنظر داشت که ایران دارای بالاترین میزان شدت مصرف انرژی در جهان است میزان شدت مصرف انرژی در ایران ۲ برابر چین و ۲.۵ برابر متوسط جهانی است. با عنایت به آن که تجهیزات و ماشین آلات فرسوده مصرف انرژی بالایی دارند، لذا، یک عامل اصلی توضیح دهنده در بالا بودن شدت مصرف انرژی در کشور نسبت به میانگین جهانی مستهلک بودن سرمایه های فیزیکی کشور است.
اهمیت توجه به این مسئله از آنجا بیشتر می شود که بدانیم در حالیکه شدت مصرف انرژی در جهان روند کاهشی به خود گرفته است، اما در ایران گرایش فزاینده دارد با عنایت به آن که مصرف زیاد انرژی علاوه بر ایجاد مسایل زیست محیطی، باعث افزایش قیمت تمام شده محصولات واحدهای صنعتی می شود و از این زاویه هم قدرت رقابت پذیری کالاهای ایرانی نسبت به مشابه خارجی را می کاهد، بنابراین برنامه ریزی برای بازسازی و نوسازی بنگاههای صنعتی در شرایط حاضر اهمیت دوچندان یافته است.
از زاویه دیگر، برمبنای نظر متخصصان در عرصه مدیریت تکنولوژی صنایع با فناوری بالا های تک به بنگاههایی اطلاق می شوند که حداقل دارای سه خاصیت باشند، نخست تکنولوژی هایی که فعالیت بنگاه بر محور آن استوار است از نوع با فناوری بالا و پیشرفته است. دوم این که بخش عمده ای از نیروی انسانی شاغل در این بنگاهها را نیروهای متخصص و آشنا با دانش روز می سازند و سوم این که این بنگاهها عمدتا در بازارهایی فعالیت دارند که نوآوری اصلی ترین سلاح رقابتی آنها را تشکیل می دهد. این خاصیت ها ضرورت نوسازی بنگاه ها برای تولید محصولات های تک صادراتی را تأیید می کند.
برخلاف الزامات بالا بررسی ها نشان میدهد که در هفت ماه ابتدای سال، ۱۴۰۲، فقط یک دهم درصد از ارزش صادرات غیر نفتی ایران به کالای با فناوری بالا اختصاص داشته و بخش بزرگی از صادرات کشور در این زمان محصولات اولیه یا خام فروشی در کنار محصولاتی با سطح فناوری متوسط بوده است.
بر اساس آمارهای گمرک، میزان ارزش و زنی صادرات کشور نسبت به ارزش وزنی واردات در سال ۱۴۰۲ برابر با ۰۲۱ بوده است یعنی ارزش وزنی صادرات نسبت به واردات بسیار کمتر بوده و کشور متخصص در صادرات مواد خام با وزن زیاد و ارزش کم و واردات با ارزش وزنی بالا بوده است. نکته مهم این که در سه دهه گذشته تخصص یافتن کشور در صادرات مواد خام سبب شده تا رابطه مبادله همیشه نزولی بوده و از ارزش وزنی صادرات نسبت به واردات کاسته شده است.
همچنین برمبنای شاخص پیچیدگی اقتصادی دانشگاه هاروارد ایران با امتیاز ۰.۱۸ - از لحاظ شاخص پیچیدگی در رتبه ۷۳ جهان قرار داشته و در دام تولید محصولات با پیچیدگی بسیار پایین گرفتار شده است؛ در حالیکه کشورهای جنوب شرق آسیا نظیر کره جنوبی و چین که سیاست های صنعتی متمرکز بر توسعه صنایع پایین دست و های تک خودرا اتخاذ نموده اند، روند رو به افزایش پیچیدگی اقتصادی را تجربه می کنند و بطور متناظر جایگاه آنها در زنجیره های ارزش جهانی افزایش پیدا کرده است بنابراین با عنایت به آمارهای صادراتی کشور در بخش محصولات های تک و وضعیت کالاهای صادراتی کشور از نظر میزان پیچیدگی به منظور توسعه محصولات صادراتی با فناوری بالا و پیچیده ضروریست که سطح فناوری خطوط تولید بنگاههای صنعتی کشور ارتقا یابد چونکه نوسازی ماشین آلات و تجهیزات خطوط تولید بنگاههای اقتصادی بوسیله کاهش مصرف و شدت انرژی و آلایندگی افزایش بهره وری کاهش هزینه های تولید و افزایش بازدهی و پیشرفت کیفیت کالاهای تولید داخل زمینه رقابت پذیری کالاهای تولیدی و افزایش صادرات را فراهم می آورد.
این مطلب را می پسندید؟
(0)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب